Doç. Dr. Cem Çetin Dünya’nın dört bir tarafında yeni yapılan bütün statlar, artık dijital teknolojiyle donatılıyor. Bu konuda bizim de başarılı bir örneğimiz var. Beşiktaş’ın iç saha maçlarını oynadığı Vodafone Arena, dijital alt yapı teknolojisiyle futbolseverlere yeni tecrübeler yaşatıyor. Statlarda maç izleme alışkanlıklarını değiştirecek bu yenilikler, yeni bir konsept olan spor ve eğlence kelimelerinin iç içe geçmesiyle ortaya çıkan sportainment anlayışına göre şekilleniyor. Geride bıraktığımız aylarda, spor sahalarının dijitalleşme süreçlerini bu köşeden siz okuyucularımızın bilgisine sunmuştuk. Bu sefer, ülkemizdeki duruma göz atacağız. Yeni yapılan futbol statları içinde dijital teknolojiye en uygun olanların başında, Beşiktaş’ın iç saha maçlarını oynadığı Vodafone Arena geliyor. Stadın yapım aşamasında, bir GSM operatörü olan Vodafone’un Beşiktaş’ın sponsorluğuna soyunması; bunu da sadece paranın gücüyle sınırlandırmayıp iş becerisini de bu birlikteliğin içine katması, ortaya günümüz teknolojisine ve futbol pazarlamasına uygun, modern bir stat modeli çıkardı. Bu stadı Vodafonelular, dijitalleşme vizyonlarının görkemli bir abidesi olarak görüyorlar. Laf aramızda haksız da sayılmazlar. Sponsor işi bilince… Vodafone’un siyah beyazlılarla olan sponsorluk anlaşması, stadyum isim hakkı, futbol takımının forma sponsorluğu ve akıllı stadyum yatırımlarından oluşuyor (1). Bu yazının içeriği spor sahalarının dijitalleşme süreciyle ilgili olduğundan, biz sponsorluğun akıllı stat tarafını değerlendireceğiz. Öncelikle terminolojiye uzak olanlar için akıllı stat kavramını açmak gerekirse; en sade şekliyle, dijital iletişim altyapısına sahip statlara akıllı stat deniliyor (2). İlk örnekler 2010’da ABD’de (Levi’s Stadium/San Francisco) ortaya çıktı. Şimdilerde Avrupa’da da (Ethiad/M.City, Allianz/Nice, S. Bernabeu/R. Madrid) popülerleşiyor. Biz de ülke olarak bu sürecin içindeyiz. Akıllı statların en önemli özelliği, misafirlerine ücretsiz internet hizmeti sunması. Bu hizmeti cazip kılan unsur ise futbolseverlere yeni deneyimler yaşatacak mobil aplikasyonlar. Hizmete girdiği günden bu yana Beşiktaş maçlarını izlemek için Vodafone Arena’ya giden her futbolsever, stat içinde ücretsiz internet hizmetinden faydalanıyor. Dilerseniz heyecan verici mobil uygulamaların neler olduğuna geçmeden önce, 2016 yılının Nisan’ında kapılarını futbolseverlere açan Vodafone Arena’nın, nasıl akıllı bir stada dönüştüğünü GSM operatörünün Kurumsal İletişim Müdürü Gülşen Cebeci Ballım’dan dinleyelim: “Vodafone Arena pek çok inovatif özelliğinin yanı sıra teknolojisiyle de öne çıkan bir stat. Dünya’daki en iyi örnekleri inceledik ve küresel ortaklarla iş birliğine gittik. Bu süre zarfında 150 Vodafone çalışanı ve 250 çözüm ortağı bir araya gelip 133 hafta boyunca, 266 bin saat mesai yaptı. Bu çalışmaların sonunda, Vodafone Arena’ya dünyanın en ileri teknolojik altyapılarından birini kurduk. Bu altyapıyı Avrupa’da bir ilk olarak inşaat aşamasından itibaren planlı ve entegre bir biçimde hayata geçirdik”. Genel bir girişten sonra Ballım, çok çarpıcı bir veri paylaşıyor: “Altyapı için 142.305 metre kablo döşedik. Bu kablolarla Vodafone Arena’nın çevresini 230 kere sarabiliriz”. Birçok veri içinde önceliği döşenen kablo uzunluğuna vermemin nedeni, alt yapının ne kadar zahmetli bir iş olduğunu göstermek için. Stat yapılırken, bu altyapının düşünülüp hayata geçirilmesi, gerçekten büyüleyici bir vizyonerlik örneği… Stat içinde ekran bolluğu ‘’Vodafone Arena’daki sadece altyapı yatırımımız 10 milyon doları geçti,’’ diyen Ballım, bu altyapının 5 katmandan oluştuğunu ve belli bir orijinalliğe sahip olduğunu belirtiyor. Söz konusu orijinallik, 2022 Dünya Futbol Şampiyonası’na ev sahipliği yapacak Katarlıların da ilgisini çekmiş. Bu konuda bizimkiler, Arap dostlarımıza da destek olacaklarmış. Vodafone Arena’ya dönersek, çok fazla teknik ayrıntıya girmeden Ballım’ın sunduğu verileri aktarmak istiyorum: “160Mbps’ye varan hızda 4,5 G internet bağlantısı için stat içinde 380 anten, 620 Wi-Fi noktası kullandık”. Belirtmekte fayda var; akıllı statlarda kesintisiz internet bağlantısı, futbolseverlerin mobil uygulamaları verimli bir şekilde kullanmaları açısından çok ama çok önemli. Vodafone Arena’nın dikkat çekici özelliklerinden biri de interaktif ekranları ve video duvarları. Bu konuda Ballım, “850’den fazla TV, 43 farklı noktada 8 çeşit videowall ve 2.000 koltuk içine konumlandırılan interaktif ekranla futbolseverlere sadece gördüklerini değil, göremediklerini de sunarak futbol deneyimlerini zenginleştiriyoruz” ifadesini kullanıyor. Vodafone Arena’nın bir diğer deneyim zenginleştirici unsuru, misafirperverlik uygulamasına hizmet eden Vodafone Red Lounge. 320 metrekareden oluşan bu alanda Vodafone Red misafirleri, hem yemek yiyebiliyorlar hem de dijital ekranlardan maç görüntülerini takip edebiliyorlar. Maç günleri dışında ise bu alan Workinton tarafından ofis/kafe konseptiyle işletilecek. Misafirlerine ücretsiz Wi-Fi hizmeti veren akıllı statların popülerleşmesini sağlayan en önemli unsur, mobil aplikasyonların kullanımı. En dikkat çekici mobil aplikasyonlardan biri, futbolseverlerin maç görüntülerini akıllı telefonlarından ya da tabletlerinden izlemeleri. Amerikan Cisco şirketine ait olan Stadium Vision Mobile (SVM) aplikasyonu, ABD ve Avrupa’nın (S.Bernabeu/ Real Madrid) önde gelen spor sahalarında kullanılıyor. Bu teknolojiyi Vodafone Arena’ya getiren Vodafonelular, kullanımı nisanda başlatmaya hazırlanıyorlar. Cisco’nun SVM’si maç görüntülerini sadece akıllı telefonlara ya da tabletlere değil, stat içindeki dev ekranlara da gönderme özelliği taşıyor. Artık statların loca ya da VIP koltuklarında oturanlar değil, stat içindeki her futbolsever, çıplak gözle izlediği maçtaki pozisyonların tekrarını telefon ekranından ya da tabletinden farklı açılardan seyredebilecek. Ayrıca maç görüntüleri dışında, istatistiki bilgiler ve çeşitli oyunlar da futbolseverlere sunulabilecek. Statlardaki bu mobil aplikasyonların gelişmesiyle futbolseverlerin maç izleme alışkanlıklarının değişmesi ve kulüplerin gelirlerini çeşitlendirerek arttırması öngörülüyor. Bu süreçte, spor ve eğlence kelimelerinin birleşmesinden ortaya çıkan sportainment terminolojisinin dijital spor pazarlamasında kullanılmaya başlandığını ifade edelim. Cevap bekleyen sorular Bitirirken önemli bir noktaya dikkat çekelim: Akıllı statlara sahip kulüpler, teknolojik yatırımın karşılığını almak için mobil aplikasyonlarını aktif olarak kullanmalı ve sürekli geliştirmeliler. Vodafone Arena gibi akıllı bir stada sahip olan Beşiktaş’ın henüz aktif bir mobil aplikasyonu bulunmuyor. Bunun ciddi bir eksiklik olduğunun altını çizelim. Kullanılan tek mobil aplikasyon, Vodafone Arena’nınkİ. O da şimdilik çok fazla ilgi uyandırmıyor gibi… Bu arada Vodafone Arena ile ilgili akılları kurcalayan bazı sorular bulunuyor. Bunlardan biri, belki de en önemlisi, stada gelen taraftarların yüzde kaçı akıllı telefona sahip? Diğer önemli bir soru; akıllı telefonlarıyla stada gelenlerin yüzde kaçı Vodafone’un ücretsiz Wi-Fi hizmetinden faydalanıyor? Bir diğer önemli soru; akıllı telefonlarıyla stada gelip, Vodafone’un ücretsiz Wi-Fi hizmetini değil de başka bir GSM operatörünün internetini kullananların oranı ne kadar? Akıllı stadın işlevselliğini görmek adına sorular çoğaltılabilir ama bu 3 soru şimdilik dijital teknolojiye yapılan yatırımın verimliliğini gözler önüne serecektir. Bu soruların cevaplarını, büyük bir ihtimalle, “Stat açıldığından bu yana 600 bin futbolseveri ağırladık” diyen Vodafonelu yöneticiler yakından takip ediyorlardır. Bu soruların cevapları, Beşiktaş yönetimini de yakından ilgilendiriyordur diye düşünüyorum. Spor sahalarının dijitalleşmesi konusunda çalışan bir akademisyen olarak bir üst paragraftaki soruların cevaplarını ben de öğrenmek isterim. Ama Vodafone yetkilileri bu soruların cevaplarını kamuoyuyla paylaşırlar mı? “Paylaşmaları gerekir,” diyen meraklıların seslerini duyabiliyorum! Nazik bir şekilde bu soruların cevaplarını talep etmeme karşın olumlu sonuç alamadığımı belirtmeliyim. Halbuki yurt dışında bu veriler kamuoyuyla paylaşılıyor (3). Bizde ise bir sır perdesi hâkim. Acaba ilk veriler arzu edilen seviyelerde değil mi? Olabilir. Kabul etmek lazım ki, cazip mobil aplikasyonları devreye sokmadan, bağlantı konusunda tatminkâr sonuçlar şimdilik imkânsız gibi gözüküyor. Tabii bir de bağlananların, bağlantı sorunuyla karşılaşmamaları gerekiyor!

Kaynakça (1) 2013 yılında gerçekleşen Beşiktaş-Vodafone sponsorluk anlaşmasının 150 milyon dolar civarında olduğu ve 10 yıl süreci belirtiliyor. (2) Akıllı stat yerine “Stat 2.0” ya da “m.stadium” gibi terminolojiler de İngilizce ya da Fransızca kaynaklarda kullanılıyor. (3) Real Madrid Stadı’nda kullanılmaya başlayan Cisco’nun SVM’sinde aktif kullanım taraftarların %23’lük bölümüyle sınırlı kaldı.